“Verplichte fusies van kleine gemeenten zijn onvermijdelijk”

N-VA wil lokale besturen met weining inwoners verplichten te fuseren tegen 2024​

Van vrijwillige gemeentefusies is niet veel in huis gekomen. Dus is het volgens N-VA tijd voor de volgende stap: “Als gemeenten er tegen 2024 zelf niet in slagen, leggen we de fusie verplicht op.”

Amper twee vrijwillige gemeentefusies. Dat is de povere balans sinds de Vlaamse regering de fusies begin 2016 mogelijk maakte. De regering probeerde de gemeenten nochtans te verleiden met mooie extra's, zoals een schuldovername tot 500 euro per inwoner. Maar het mocht niet baten. Voor bijna alle gemeenten blijft de stap nog veel te groot.

Voor N-VA is dat meteen ook het signaal om een stap verder te zetten richting de verplichte fusies. “Bij de volgende regeringsonderhandelingen komt de schaalvergroting zeker weer op tafel”, zegt Bert Maertens (N-VA), ondervoorzitter van de commissie Binnenlandse Zaken in het Vlaams Parlement. Zowel Maertens, burgemeester in Izegem, als zijn partijgenoot Nadia Sminate, parlementslid en burgemeester in Londerzeel, stellen voor om het Deense voorbeeld te volgen. “Zij voerden in 2007 al een gemeentefusie door met 40.000 inwoners als norm. De gemeenten kregen wel een korte periode om eerst zelf partners te zoeken voor het officieel verplicht werd. Wij zouden in 2019 hetzelfde kunnen zeggen: deze fusies leggen we op als jullie er tegen 2024 zelf niet uitgeraken.”

Fusies “onvermijdelijk”

Sminate noemt de verplichte fusies zelfs “onvermijdelijk”. Zelf probeerde ze in Londerzeel de gesprekken op te starten met haar buurgemeenten, maar werd overal afgewimpeld. “Onbegrijpelijk, want veel burgemeesters van kleine gemeenten hebben het op dit moment echt niet gemakkelijk met hun begroting.”

Dat is meteen ook een van de grote redenen waarom de Vlaamse regering de fusies wil doorduwen. Maar er is meer. Volgens politicoloog Johan Ackaert (UHasselt) is de schaalvergroting ook gewoon nodig om onze sterke lokale democratie niet kwijt te spelen. “Nu is er een groot, weinig transparant netwerk van structuren en intergemeentelijke samenwerkingen ontstaan waar de lokale gemeenteraad niets meer over te zeggen heeft. Wat is de rol van de lokale politicus dan nog?” Ook Ackaert benadrukt dat de regering de druk zal moeten opvoeren.

Partijpolitieke belangen

Eén voorwaarde volgens Ackaert: “het moet dan wel met ernstig studiewerk gebeuren”. Want ook bij gemeentefusies zijn partijpolitieke belangen nooit ver weg. “Op strategisch niveau worden fusies áltijd met argusogen gevolgd. Partijen maken de overweging hoe ze lokaal nog beter uit de verf kunnen komen”, zegt Jan Leroy, directeur bij de Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). Ook bij de twee recente fusies speelden partijpolitieke belangen mee. CD&V-gemeenten Kruishoutem en Zingem wilden vooral vermijden dat ze straks in zee moeten met het “blauwe” Oudenaarde. De Limburgse gemeenten Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek willen dan weer vermijden dat ze opgeslorpt worden door stad Genk. De VVSG blijft met andere woorden een koele minnaar van verplichte fusies. “Een gedwongen fusiegolf dreigt vooral voor veel negatieve energie te
zorgen. We moeten vermijden dat we weer te veel met onszelf en met structuren bezig zijn in plaats van het lokale beleid en de inwoners”, benadrukt Leroy.

Maat voor niets

Feit is en blijft dat het merendeel van de gemeenten op dit moment het probleem voor zich uit blijft schuiven. N-VA-minister van Binnenlands Bestuur Liesbeth Homans maakt zich nog geen zorgen. “De gemeenten hebben ook nog tijd tot eind 2017 en er lopen nog verschillende gesprekken”, zegt haar woordvoerder. Met de lokale verkiezingen van 2018 in de aantocht is Ackaert minder optimistisch. “Tegen 2019 gaat er niet veel meer uit de bus komen. We moeten eerlijk zijn: eigenlijk is het nu een beetje een maat voor niets geweest.”

Bron: Simon Andries - Foto RR, Gazet van Antwerpen, 03.01.2017, p. 20; cf. Simon Andries, Het Nieuwsblad, 03.01.2017, p. 8